Teatr Zagłębia
Teatr Zagłębia
Teatr Zagłębia w Sosnowcu przy ulicy Teatralnej. Powstał - w rozumieniu
teatru zawodowego - w 1897 roku, z siedzibą w gmachu wzniesionym z
prywatnych środków przedsiębiorcy hrabiego Mortimera Renarda jako 6
teatr w Królestwie Polskim (Kongresowym), czy jak niekiedy jest podawane
"na ziemiach polskich". Podłożem do zaistnienia - zaskakującego,
zdawałoby się, w środowisku bardzo robotniczym - była ożywiona już w
latach siedemdziesiątych XIX w.[1] działalność w mieście teatrów
amatorskich[2].
Działały one zwłaszcza właśnie w środowisku robotniczym,
szczególnie widoczny w branży włókienniczej, wśród pracowników której
działał teatr prawdopodobnie od 1872 roku[3]. Drugie znaczące pod tym
aspektem środowisko to kolejarze, pośród których z początkiem lat
osiemdziesiątych XIX w. zaczęły działać nawet dwa takie amatorskie
teatry kolejowe [4]. Działały one na terenie obecnego Śródmieścia oraz
dzielnicy znanej obecnie jako Maczki, która podówczas nosiła nazwę
"Granica" (w związku z umiejscowioną tam stacją kolejową granicy
państwowej między zaborami rosyjskim i austriackim, jakie łączyły się w
wyznaczany granicami Sosnowca tzw. Trójkąt Trzech Cesarzy.
Budynek
obecnie będący samoistną siedzibą Teatru został zniesiony według planów
architekta Karola Steczkowskiego i stanowił wówczas element całego
zaplanowanego kompleksu, w skład którego wchodziły:
tzw. Teatr Zimowy (ówczesna nazwa nieoficjalna, budynek przetrwał do
dzisiaj i jest siedzibą Teatru)
Pokoje gościnne - Hotel Saski
Drewniany Teatr Letni
Działalność "pierwszego elementu", Teatru Zimowego - zainaugurowano 6
lutego 1897 roku, inscenizacją "Zemsty" Aleksandra Fredry w wykonaniu
miejscowego zespołu amatorskiego, wraz z deklamacją okolicznościowego
utworu "Prolog" Andrzeja Niemojewskiego - po czym następnego dnia
budynek przejął już teatr zawodowy, jaki został na pierwsze lata
istnienia teatru sprowadzony [5]. Całość kompleksu ukończono w lipcu
tego samego roku, czego głównym momentem było w tym też czasie (lato
1897) oddanie nieopodal do użytku drewnianego Teatru Letniego.
Inauguracja sceny miała miejsce 15 VII tego roku; przedstawiono operę
Bogusławskiego i Stefaniego "Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale".
Teatr Letni pełnił do I wojny światowej rolę drugiej sceny (w czasie
wojny w skrajnej sytuacji ekonomicznej tego czasu został rozebrany[6]
i/lub jak podają inne źródła spłonął w latach dwudziestych).
Nazewnictwo
tego teatru niestety nie było ustabilizowane. Łączyło się to tak z
miejscowymi nazwami zwyczajowymi, sięgającymi czasów teatrów
amatorskich, z różnymi właścicielami poszczególnych elementów
pierwotnego kompleksu, jak i w końcu z czasami kryzysu ekonomicznego i
związanym z nimi przekazywaniem własności, jak i prawa użytkowania
różnym podmiotom. Być może ta płynność nazewnictwa jest przyczyną, że
niektóre szacowne źródła, jak Encyklopedia choćby PWN, nie zauważa tego
jednego ze starszych polskich teatrów a wręcz jakby łączy powstanie
Teatru Zagłębia z wyłonieniem się go w 1955 z wcześniejszej fazy, jaką
było w ramach "nowych porządków" włączenie po II wojnie sosnowieckiego
teatru jako filii młodszego przecież wyraźnie teatru katowickiego.
Łączyło się to jednak z nieustannymi protestami społeczeństwa
sosnowieckiego i w końcu w ramach odwilży lat pięćdziesiątych udało się
przywrócić odrębność (drugi zresztą raz w historii, gdyż krótko przed II
wojną też te dwa teatry funkcjonowały łącznie, podówczas ze względów
ekonomicznych i z chwilą przezwyciężenia tego kryzysu została ta
tymczasowa fuzja cofnięta).
Tak więc, od początku do
1924 teatr "Stały" (Zimowy) był we władaniu "Towarzystwa Hrabia Renard" i
z tą nazwą oficjalnie był kojarzony, jakkolwiek w popularnym obiegu
była wspomniana nazwa "Teatr Zimowy". Funkcjonowała też nazwa Teatr
Polski 1920, W 1924 r. zostaje wykupiony przez miasto i zaczyna
funkcjonować jako Teatr Miejski (niektóre źródła nazwę tę łączą dopiero z
r.1927), co być może bardziej łączyło się z akcentowaniem tego teatru w
odróżnieniu od teatru amatorskiego[7], któremu miasto w 1928
przydzieliło także możliwość korzystania z budynku "Teatru Zimowego".
Od
chwili wykupienia w 1924 r. teatru przez Miasto - funkcjonowała też
półoficjalnie nazwa Teatr Zagłębia, która powróci już nie tylko w
nieformalnym języku, ale i oficjalnie, gdy Sosnowiczanie czy wręcz
wszyscy Zagłębiacy wywalczą w czasach tzw. odwilży 1955 zniesienie
przymusowego włączenia "do centrali w Katowicach" (jako filia Teatru
Śląskiego w latach 1947-1955). Wszakże pamiętać należy, że w biegu
historii całego kompleksu teatralnego w Sosnowcu funkcjonowały jeszcze -
w niektórych wypadkach znacząc przez parę lat Teatr Zimowy a przez parę
Teatr Letni - nazwy następujące: Teatr Ogródkowy (Letni), Teatr
Popularny (w 1911 nazywano tak Letni a w początku lat dwudziestych
Miejski) i Teatr Tani(jak wyżej) [8].
Po roku 1955, gdy
teatr ustalił się organizacyjnie i nazewniczo jako spadkobierca
wszystkich sosnowieckich tradycji teatralnych, nazwa Teatr Zagłębia już
nie podlegała zakusom ni zmianom.
Budynek Teatru Zimowego - obecnego teatru - był wielokrotnie
przebudowywany. Obecną formę zyskał podczas modernizacji przeprowadzonej
w latach 1976-1978 i po rozbudowie dokonanej w 1992 roku. Nie zachowały
się elementy pierwotnego wystroju i wyposażenia wnętrz.
Niektóre
osobistości polskiego teatru i literatury z Teatrem Zagłębia lub
gościnnie występujące: Wanda Siemaszkowa, Bronisław Dąbrowski, Józef
Kotarbiński, Tadeusz Fijewski (to w Sosnowcu w sezonie 37/38 został
odkryty jako nieporównywalny talent komediowy)[9], Jan Świderski
(aktor), Leon Kruczkowski, Gabriela Zapolska "nadzorująca" wystawienia
swoich sztuk, Jan Pierzchała, Lech Piwowar,
Przypisy
↑ Małgorzata Śmiałek: Sosnowieckie ABC.. Sosnowiec: Muzeum, 2003, s. 47, t.II. ISBN 83-89199-03-3.
↑
Jan Przemsza-Zieliński: Sosnowiecka encyklopedia historyczna.
Sosnowiec: Muzeum w Sosnowcu, 2000, s. 456 i 457, , zeszyt 5, hasła:
"Teatr Kolejowy", "Teatr w Sielcu", "Teatr Robotniczy". ISBN
83-911896-4-3.
↑ Stanisław Czekalski: Sosnowiec - przewodnik po mieście.. Sosnowiec: 2000, s. 49. ISBN 83-87543-67-5.
↑
Jan Przemsza-Zieliński: Sosnowiecka encyklopedia historyczna.
Sosnowiec: Muzeum w Sosnowcu, 1996, s. 233, zeszyt 3, hasło: "Kolejowy
Teatr Amatorski". ISBN 83-8576-33-2.
z wikipedii
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz